Zirai Don, Meyve Fiyatlarını Uçurdu

Türkiye genelinde tesirli olan zirai don, evvel tarlada artık de hal fiyatlarında kendini muhakkak etti. Son 15 günde birçok eser fiyatı yükseldi. Son olarak marketler de etiket fiyatlarını değiştirmeye başladı. Asıl artışların yaz aylarında olması bekleniyor.

Zirai Don ve Eser Fiyatları

Yılın başında mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklıklara aldanıp çiçek açan meyve ağaçlarını, nisanda gelen don vurdu. Yapılan incelemeler 36 vilayette zirai dondan etkilenen 16 eserde önemli ziyan olduğunu gösterdi. Lakin çarşı-pazarda yalnızca bu 16 esere değil, depodan çıkan, dondan etkilenmeyen ve stokta ölçü olarak da çokça bulunan eserlere de ‘fırsat’ artırımları yapılmaya başladı. Son 2 haftada birçok eserin fiyatı değişti. Asıl artışların ise meyvenin hasadının yapılacağı yaz aylarında eserdeki azalmayla birlikte ortaya çıkacağı belirtiliyor.

Hal Fiyatlarındaki Artış

Fiyatlardaki oynama, bilhassa hal fiyatlarında kendini gösterdi. Dondan etkilenen eserlerde son bir haftada yüzde 20-30 ortasında fiyat artışları görüldü. Eserler son tüketiciye ulaşana kadar fiyatları yüzde 40’a kadar artırım gördü. Depolarda tutulan portakal, şubatta halde 20 lira iken, bugün hal fiyatının 35 liraya yükseldiği görülüyor. Markette ise alınamayacak kadar eskimiş olan portakalın 55-60 lira etiket taşıdığı görülüyor. Elma şubatta halde 25 liraya satılırken, artık 35 liraya yükseldi. Markette ise 55-70 liraya satışta. Fındık, halde 150 liradan 200 liraya çıkınca, perakende fiyatı 500-600 lira ortasında belirlenmiş durumda. Tarım dalı temsilcileri, bu durumun yalnızca tüketici fiyatlarını değil, tıpkı vakitte çiftçinin gelirini ve besin arzını da önemli manada tehdit ettiğini vurguluyor.

Meyvede Kayıp Yılı Olacak

İstanbul Halciler Derneği Başkanı Numan Dayan, yaşanan zirai don olaylarının 36 ili etkilediğini belirterek, birtakım bölgelerde zararın yüzde 100 olduğunu söz etti. Ağaçların çiçek açtığı devirde gece saatlerinde -15 dereceye kadar düşen sıcaklığın don tesiri oluşturduğunu ve tarlaların donduğunu belirten Dayan “Önümüzdeki aylarda bazı meyvelerin arzında sorun oluşacak. Fiyat artışları ve ürün bulunma gibi durumlar yaşanacak” dedi. Dayan yaşanan süreci “özellikle meyvede kayıp yılı olacak” diyerek özetledi. Uzmanlar, bu yılki don felaketinin yalnızca birkaç haftalık değil, uzun vadeli bir ziraî krizin başlangıcı olabileceği görüşünde birleşiyor. Meyve-sebze arzında yaşanacak düşüşlerin enflasyonu da tetikleyebileceği belirtiliyor. Tarımda toparlanmanın vakit alacağına dikkat çekilerek, acil dayanak paketlerinin hayata geçirilmesi gerektiği tabir ediliyor.

Müşteriler Şikayet Ediyor

Pazarcı esnafı Mehmet Aydın, yaşanan zirai don olaylarının tesirini tezgahında her gün daha fazla hissettiğini söylüyor. “Geçen haftaya göre elmanın, armudun, mandalinanın ve üzümün fiyatı ciddi oranda arttı. Müşteri soruyor, ‘Bu fiyatlar ne böyle?’ diye ama biz de çaresiziz. Tarlada ürün kalmayınca mal pahalanıyor. Hem müşteri memnun değil hem biz kazanamıyoruz” dedi. Aydın, ilerleyen aylarda daha da güç bir devir beklediklerini belirterek “Bu yaz hem ürün az olacak hem fiyatlar uçacak. Vatandaşın alım gücü zaten düşük. Böyle giderse ne çiftçi dayanır ne biz tezgah açabiliriz” diyerek durumun ciddiyetine dikkat çekiyor.

Bakanlık Kontrollerini Sıklaştırdı

Meyve ve zerzevat fiyatlarında yaşanan artış fırsatçıları da harekete geçirdi. Birtakım eserlerde stok bulunmasına ve zirai dondan etkilenmemesine karşın fiyat artış teşebbüsleri olduğu görüldü. Bunun üzerine Ticaret Bakanlığı arz güvenliğinin sağlanması hedefiyle ziraî eser ve besin hususlarının arz-talep istikrarı ile zirai donun fiyatlar üzerindeki tesirini yakından takip etmeye başladı. Bu kapsamda fırsatçı teşebbüslere yönelik Türkiye genelinde piyasa kontrol ve nezaret faaliyetleri yürütüldü. Zirai don olayından etkilenen vilayetler başta olmak üzere 81 vilayette ağırlaştırılan kontrollerde, 1.271 firma ve 8 bin 476 eser incelendi. Ayrıyeten, ticaret vilayet müdürlüklerince, bilhassa limon ticareti yapan firmalarda kontroller yapıldı.