Nöbetçi Eczaneler
Suriye’de, devrik eski lider Beşar Esad’ın kaleleri olarak görülen kıyı vilayetlerinde şiddet olayları devam ederken Pazar günü bir açıklama yapan geçiş dönemi lideri Ahmed Eş-Şera birlik davetinde bulundu.
Yüzlerce kişinin, Lazkiye ve Tartus’taki evlerini terk ettiği bildirildi.
Bölgede yaşayanlar yağmaların ve çocuklar da dahil olmak üzere toplu cinayetlerin yaşandığını anlattı.
Kıyı kenti Banyas’ta çoğunlukla Alevilerin yaşadığı El Kusur mahallesi sakinleri, sokakların cesetlerle dolu olduğunu söylüyor. Şahitler, farklı yaşlardaki erkeklerin de vurularak öldürüldüğünü anlattı.
İnsanlar Cuma günü pencerelerinden dışarı bakmaya bile korkuyorlardı. İnternette kesintiler yaşanıyordu. Fakat internete bağlanabildiklerinde Facebook üzerinden komşularının vefatlarını öğrendiler.
Ayman Fares isimli bir adam, BBC’ye yakın zamanda hapse girmiş olmasının kendisini kurtardığını söyledi.
Ağustos 2023’te Facebook hesabında Beşar Esad’ı yolsuz yönetimi nedeniyle eleştiren bir video paylaşmıştı. Kısa süre sonra tutuklandı. HTŞ liderliğindeki güçlerin Aralık ayında Esad’ı devirmesinden sonra tutukluları hür bırakmasıyla salıverildi.
El Kusur sokaklarına baskın düzenleyen savaşçıların onu tanıdığını, bu yüzden mevtten kurtulduğunu anlatıyor lakin yağmadan kurtulamamış.
Arabasının çalındığını ve öbür meskenlere baskınlar düzenlendiğini söylüyor.
‘Aileler evlerinde öldürüldü’
Fares, telefon görüşmemizde, “Yabancıydılar, kimliklerini veya dillerini tanıyamadım ama Özbek veya Çeçen’e benziyorlardı” dedi.
“Yanlarında bazı Suriyeliler de vardı ama resmi güvenlikten değillerdi. Cinayeti gerçekleştirenler arasında bazı siviller de vardı” diye ekledi.
Fares, ailelerin kendi meskenlerinde öldürüldüğünü, bayanların ve çocukların kan içinde olduğunu söyledi.
Anlattığına nazaran birtakım aileler saklanmak için çatılarına koştular fakat kurtulamadılar.
İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, Lazkiye, Cableh ve Banyas kıyı kentlerinde 740’tan fazla sivilin öldürüldüğünü bildirdi.
Güvenlik güçlerinin 300 üyesinin ve Esad destekçilerinin çatışmalarda öldüğü bildirildi.
BBC meyyit sayısını bağımsız olarak doğrulayamadı.
Fares, Suriye ordusu ve güvenlik güçlerinin Banyas kentine varmasıyla istikrarın sağlandığını söyledi. Başka kümeleri kentten dışarı ittiklerini ve ailelerin inançlı bölgelere ulaşması için koridorlar sağladıklarını belirtti.
‘Sünniler, Alevileri katliamdan korumak için hızlı davrandılar’
İsminin açıklanmasını istemeyen bir diğer Banyaslı, Ali, Fares’in anlattıklarını doğruladı. Karısı ve 14 yaşındaki kızıyla El Kusur’da yaşayan Ali, güvenlik güçlerinin yardımıyla konutundan kaçmış.
“Binamıza geldiler. Mahallede çatışmaları ve çığlıkları duyuyorduk, çok korktuk . İnternete bağlanabildiğimizde, Facebook’tan ölümleri öğrendik. Ama apartmanımıza geldiklerinde, sonumuzun geldiğini düşündük” dedi ve ekledi:
“Para istiyorlardı. Komşumuzun kapısını çalıp arabasını, parasını, evindeki tüm altın ve değerli eşyalarını aldılar. Ama öldürülmedi.”
Ali ve ailesi, Sünni komşularına sığındı. “Yıllarca Aleviler, Sünniler ve Hristiyanlar olarak birlikte yaşadık. Böylesini hiç yaşamadık” dedi.
“Sünniler, Alevileri katliamdan korumak için hızlı davrandılar ve şimdi resmi güçler düzeni sağlamak için şehirde.”
Ali, ailelerin, katliamı gerçekleştiren kümelerin üyeleri Banyas’tan çıkarılıncaya kadar sığınacakları, çoğunluğu Sünni olan bir mahalledeki bir okula götürüldüğünü söyledi.
‘Alevi toplumunun birden fazla Esad yanlılarına karşı’
Silah bırakmayı reddeden Esad yanlılarının, Lazkiye ve Cebele kıyı kentleri civarında güvenlik güçlerine pusu kurmasının ve onlarca kişiyi öldürmesinin ardından şiddet olayları Perşembe günü başgösterdi.
Esad’ın ordusunda eski tuğgeneral Giyas Kolla, idareye karşı yeni bir isyan başlattı ve “Suriye’nin Kurtuluşu için Askeri Konsey”i kurduğunu söyledi.
Silah bırakmayı reddeden Esad’a bağlı eski güvenlik vazifelilerinin dağlarda bir direniş kümesi oluşturduğuna dair de haberler var.
Fares, Alevi toplumunun birçoklarının Esad yanlılarına karşı olduğunu ve yaşanan şiddetten Kolla ve başka Esad yanlılarını sorumlu tuttuğunu söyledi.
“Kan dökülmesinden çıkar sağlıyorlar. Şimdi ihtiyacımız olan şey, resmi güvenliğin galip gelmesi ve katliamları yapan katillerin yargılanması, böylece ülke güvenliği yeniden sağlayabilir” dedi.
Ancak diğerleri, geçiş dönemi başkanı Ahmed Eş-Şera’yı da suçluyor. Binlerce memur ve personelin işsiz kalmasına karşın için net bir strateji olmadan Suriye’nin güvenlik, ordu ve polis teşkilatlarını dağıttığını söylüyor.
Bu bireylerden, bilhassa polis teşkilatından olan kimilerinin, Esad periyodundaki katliamlarla hiçbir ilgisi yoktu. Yeni idare ayrıyeten binlerce kamu çalışanını da işten çıkardı.
Suriye nüfusunun yüzde 90’ının yoksulluk sınırının altında yaşıyor olması ve binlercesinin işsiz kalması, isyana elverişli zemin hazırlıyor.
Suriye’de yaşananlar konusunda görüş ayrılıkları var. Daha geniş kitleler, sivillerin öldürülmesini kınıyor.
Suriye’nin bazı bölgelerinde ‘cihat davetleri da yapıldı
Şam’da, kıyı kentlerinde yaşanan şiddete karşı gösteriler düzenlendi.
Ancak son iki günde Suriye’nin farklı bölgelerinde “cihat” davetleri da yapıldı. Banyaslılar silahlı kümelere katılan birtakım sivillerin de olduğunu söyledi.
Suriye’nin çoğunluğunu Sünniler oluşturuyor. Son 13 yıldır Esad rejiminin vahşetiyle karşı karşıya kaldılar. Bu, bilhassa Alevi azınlığa karşı mezhepsel nefreti de körükledi.
İnsan hakları kümelerine nazaran, Esad periyodunda Alevi güvenlik vazifelilerinin, çoğunluğu Sünni olan binlerce Suriyelinin öldürülmesi ve azap görmesinde yer aldığına dair ispatlar var.
Öldürülen ordu ve güvenlik güçleri mensupları çoğunlukla Sünni toplumdan ve artık kimi Sünniler misilleme istiyor. Fakat Suriye idaresi itidal davetinde bulundu.
Eş-Şera artık, herkes için güvenliği sağlamakla yükümlü.
Kendisinin iktidara gelmesine yardımcı olan kimi birlikler yetkisi dahilinde olsa da kimi kümeler açıkça onun denetimi dışında. Bu kümeler ortasında radikal İslamcı olarak tanımlanan yabancı savaşçılar da var.
Suriye’yi güvenli ve demokratik bir geleceğe taşımak için birçok kişi, Eş-Şera’nın yabancı savaşçıların varlığını sona erdirmesi ve geçmişleri yahut dinleri ne olursa olsun tüm Suriyelilerin haklarını koruyan bir anayasa sunması gerektiğini savunuyor.
Böyle bir anayasa için yasal çerçeve üzerinde çalışsalar da, şiddet yanlısı kümeleri denetim etmek ve yabancı savaşçıları göndermek büyük bir zorluk teşkil edecek.