Ocak Ayında Bilim ve Teknolojide Önemli Gelişmeler

Ocak ayı, bilim ve teknoloji alanında oldukça yoğun bir dönemi beraberinde getirdi. Çinli şirket DeepSeek’in düşük maliyetli Büyük Dil Modeli (LLM) yapay zeka uygulamasının geliştirilmesinden, Dünya’ya 6,5 milyar yıl uzaklıkta bulunan “Dragon Arc” Galaksisi’nde 44 yeni yıldızın keşfine kadar pek çok önemli gelişme kaydedildi. Bu ilerlemeler, evrenin derinliklerindeki gizemleri ortaya çıkararak insanlığın karşılaştığı sorunlara yeni çözümler sunmaya devam ediyor.

UZAY VE TEKNOLOJİDEKİ GELİŞMELER

15 Ocak’ta SpaceX, Amerikan ve Japon şirketlere ait iki uzay aracını Ay’da araştırma yapmak üzere Falcon 9 roketiyle fırlattı. Amerikalı şirket Firefly Aerospace’in “Blue Ghost” adlı uzay aracı, Ay’dan toz örnekleri toplama, yüzey sıcaklığını ölçme ve gelecekte Ay yüzeyinde giyilebilecek kıyafetlerle ilgili deneyler de dahil olmak üzere toplam 10 deney gerçekleştirecek. “Blue Ghost”, mart ayında kuzey enlemlerindeki volkanik düzlük Mare Crisium’a iniş yapmayı deneyecek.

Daha önce Ay’a iniş esnasında aracı düşüren Japonya’nın Ispace firması, “Resilience” ile ikinci kez Ay’a inmeyi deneyerek gelecekteki keşifler için yiyecek ve su kaynaklarını araştırmayı planlıyor.

16 Ocak’ta Amerikalı iş insanı Jeff Bezos’un sahibi olduğu Blue Origin’in New Glenn roketi, ilk test uçuşu için uzaya fırlatıldı. İsmini Dünya’nın yörüngesinde dolaşan ilk Amerikalı astronot John Glenn’den alan roket, Florida’daki Cape Canaveral Uzay Üssü’nden fırlatıldı. Ayrıca, NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST) verileri üzerinde yapılan incelemeler sonucunda “kozmik öğle vakti” olarak adlandırılan, birçok yıldızın oluştuğu döneme ait 44 yeni yıldız keşfedildi. Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezinden Fengwu Sun liderliğindeki ekip, Dünya’ya 6,5 milyar yıl uzaklıktaki “Dragon Arc” galaksisinin görüntülerini analiz ederek, JWST’nin hassas kameralarını kullanarak gök cisimlerinin “kütle çekimsel mercekleme” etkisinden yararlanarak yeni yıldızları tespit etti.

Çin’de, “dağıtılmış elektrikli sürüş teknolojisi” ile donatılmış ilk elektrikli uçan araba “Kunpeng No.1” üretildi. Southeast Üniversitesinden araştırmacılar, bu aracın hem karada hem de havada seyahat edebildiğini belirtti. Araç, 300 metre yüksekliğe kadar çıkıp yaklaşık 20 dakika uçabiliyor.

SAĞLIK ALANINDAKİ GELİŞMELER

Van Andel Enstitüsünden bilim insanları, kansere yakalanma riskinin doğumdan önce başlayabileceğini keşfetti. Fareler üzerinde yapılan araştırmalarda, canlıların kansere ne zaman yakalanacağını belirleyen “epigenetik faktörler” incelendi. Araştırmacılar, iki farklı epigenetik durumun yaşamın ilerleyen dönemlerinde kansere yakalanma riskine dair bilgi verdiğini ve bu riskin doğmadan önceki dönemde oluşabileceğini vurguladı. Fare yavrularında incelenen epigenetik durumların, lösemi ve lenfoma gibi kan kanseri türlerine veya akciğer ve prostat kanseri gibi diğer kanser türlerine yakalanma riski ile ilişkili olduğu tespit edildi.

HAYVANLAR ALEMINDE DİKKAT ÇEKEN GELİŞMELER

Kyoto ve Akita Prefectural üniversitelerinden araştırmacılar, şempanzelerin karmaşık problemleri bakıcılarının aşina olduğu izleyiciler tarafından takip edildiğinde daha iyi çözebildiklerini gözlemledi. Ancak basit alıştırmalarda tanıdık izleyicilerin sayısının arttığı durumlarda, şempanzelerin performanslarının düştüğü belirlendi.

Ölen yavrusunu 2018’de iki haftadan fazla süreyle yanında taşıyan dişi katil balina “Tahlequah”, bu davranışı 7 yıl sonra yeniden tekrarladı.

Almanya’daki Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsü tarafından yapılan bir çalışmada, yarasaların sıcak hava rüzgarlarını kullanarak yüzlerce kilometre göç edebildiği ortaya konuldu. ABD’deki Illinois Urbana-Champaign Üniversitesinden araştırmacılar, gece göç eden kuşların uçuş esnasında öterek diğer kuş türleriyle sosyal bağlar kurabileceğini ve yolculukla ilgili bilgi paylaşabileceğini tespit etti. Bu kuşların habitatlarını ararken içgüdüsel davranıp davranmadıkları araştırıldı ve ötücü kuşların gece göç ederken diğer türlerle “konuşarak” sosyal bağlar oluşturabileceği belirlendi.

İNSANLIK TARİHİNE DAİR KEŞİFLER

İngiltere’deki Francis Crick Enstitüsünden araştırmacılar, İskandinavların Vikinglerden önce İngiltere’ye göç ettiklerini ortaya koydu. Genetik açıdan benzer grupların incelenmesi için geliştirdikleri “Twigstats” veri analizi yöntemi kullanılarak, Kuzey Almanya ve İskandinav bölgelerinde yaşayan Cermen kavimlerinin bu dönemde güneye doğru göç ettikleri belirlendi.

Dublin Trinity College ve Bournemouth Üniversitesinden araştırmacılar, İngiltere’nin Dorset bölgesindeki mezarların incelenmesi sonucunda Demir Çağı’nda bölgede anaerkil toplulukların yaşadığını keşfetti. Yapılan analizler, mezarların ait olduğu Demir Çağı grubunun soyağacını ortaya çıkararak, bu toplumların binlerce yıl boyunca kadın soyu üzerinden varlıklarını sürdürdüğünü gösterdi.

YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİNDEKİ İLERLEMELER

Çinli geliştirici DeepSeek’in yapay zeka aracı, ChatGPT’yi geride bırakarak ABD uygulama mağazalarında en çok indirilen uygulama haline geldi. 10 Ocak’ta piyasaya sunulan, “R1” adını verdiği açık kaynak kodlu akıl yürütme modelini sohbet robotuna entegre eden uygulama, OpenAI tarafından geliştirilen ChatGPT’den daha fazla indirilme sayısına ulaştı. DeepSeek’in sohbet robotu, Apple’ın Çin mağazasında da en çok indirilen uygulama oldu.

Bunu ByteDance’in “Doubao” ve Moonshot AI’ın “Kimi” adlı yapay zeka asistanı uygulamaları takip etti.

Çinli teknoloji devi Alibaba, yapay zeka modeli Qwen 2.5’in, DeepSeek V3’ten daha iyi performans gösterdiğini iddia ettiği yeni versiyonunu tanıttı.

KAYNAK: AA