Devlet Memurlarının Muvazzaflık Durumu ve İlgili Mevzuatlar

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “silah altına alınma” başlıklı 81’inci maddesine göre; hazarda ve seferde muvazzaflık hizmeti dışında silah altına alınan Devlet memurları, bulundukları süre zarfında izinli sayılmaktadırlar. Bu durum, memurların askeri hizmet sırasında Devlet görevlerinden mahrum kalmamalarını sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.

657 sayılı Kanun’un “terhis edilenlerin görevlerine dönmeleri” başlıklı 82’nci maddesi uyarınca; hazarda eğitim veya manevra maksadıyla ya da seferde silah altına alınan memurlar, terhislerinin ardından görevlerine başlamaları için 62 ve 63’üncü maddelerin yer değiştirme suretiyle atamaya ilişkin hükümlerine tabi olmaktadırlar.

657 sayılı Kanun’un “muvazzaf askerliğe ayrılan memurların terhislerinde göreve başlatılmaları ile muvazzaf askerlikte geçen sürelerin kademe ve derece intibaklarında değerlendirilmesi” başlıklı 83’üncü maddesi, Devlet memuru olarak muvazzaf askerlik hizmetini tamamlayıp memuriyete dönmek isteyenlerin, terhis tarihinden itibaren 30 gün içinde başvuruda bulunmalarını ve kurumun da en geç 30 gün içinde ilgili memuru göreve başlatmasını zorunlu kılar. Bu süreçte, muvazzaf askerlikte geçen süreler, memurun iktisap ettiği derecede kademe ilerlemesi yapılacak şekilde değerlendirilmektedir.

Askerlik öncesinde kazandıkları kademe ilerlemeleri de göz önünde bulundurulmakta, askerlik sonrası kademe ilerlemeleri ile askerlikte geçen süre toplamının 3 yılı aşan kısmı, üst dereceye terfi ettikleri zaman bu derecede kademe ilerlemesi yapılmak suretiyle değerlendirilir.

657 sayılı Kanun’un “muvazzaf askerliğini yaptıktan sonra Devlet memurluğuna girenlerin kademe intibakları” başlıklı 84’üncü maddesine göre, muvazzaf askerlik görevini tamamladıktan sonra Devlet memurluğuna atananlar, adaylık esaslarına tabi olup, muvazzaf askerlikte geçirdikleri süreler, asaletlerinin tasdikinden sonra kademe ilerlemesi yapılmak ve sınav veya seçmeye tabi tutulmak suretiyle derece yükseltilmesinde değerlendirilmektedir.

657 sayılı Kanun’un “seferde veya talim ve manevra için hazarda silah altına alınanların askerlik sürelerinin kademe ve derece intibakları” başlıklı 85’inci maddesi, Devlet memurlarının muvazzaflık hizmeti dışında talim ve manevra maksadıyla veya seferde silah altına alınmalarının kademe ilerlemelerini etkilediğini belirtmektedir. Terhis sonrası, açık kadro bulunması ve sınav veya seçmede başarı göstermeleri şartıyla, silah altında geçen süreleri yükselebilecekleri üst derecenin kademelerinde dikkate alınmaktadır.

7179 sayılı Askeralma Kanunu’nun “silahaltına alınan Devlet memurları ve işçiler” başlıklı 53’üncü maddesinin (1) numaralı fıkrası, Devlet memuru olan yedek personelin silahaltına alındığında, silah altında bulundukları süre boyunca 657 sayılı Kanun gereğince izinli sayılacağını belirtmektedir. Seferberlik ve savaş hali sona erdiğinde, bu personel barış döneminde görev yaptığı memuriyetin eşiti olan bir memuriyete geri dönmektedir. Barış zamanında seferberlik tatbikatlarına katılıp terhis edilen Devlet memurları, atandıkları memuriyete geri dönerler.

Kelime anlamı ile “hazar” barış, “sefer” ise genellikle ülke dışına yapılan askeri harekat ya da savaş için yapılan yolculuğu ifade eder. “Muvazzaf” terimi, bir görev ve hizmetle yükümlü olanları tanımlar. 7179 sayılı Askeralma Kanunu’nun 3’üncü maddesi ise “muvazzaf” kavramını askerlik hizmetini yerine getirmek üzere silah altına alınanlar olarak tarif etmektedir.

657 sayılı Kanun’un 81’inci maddesi gereği, devlet memurlarının barışta ve savaşta zorunlu askerlik hizmeti dışında silah altına alınmaları durumunda izinli sayıldıkları belirtilmektedir. Muvazzaf askerlik hizmetini tamamlayarak memuriyete dönmek isteyenlerin, terhis tarihinden itibaren 30 gün içinde başvuruda bulunmaları gerekmektedir. Bu süreçte, muvazzaf askerliğe ayrılmadan önce işgal ettikleri kadroda kazandıkları kademe ilerlemeleri ve askerlik süresince elde ettikleri kademe ilerlemeleri birlikte değerlendirilecektir.

• Er ve erbaş olarak uzun süre askerlik yapanlar, 3 aya kadar hava değişimi alırken, kısa dönem askere alınanlar da 45 güne kadar hava değişimi alabilirler; bu süreler askerlik hizmet süresinden sayılmaktadır.
• Muvazzaf askerlik görevini tamamladıktan sonra Devlet memurluğuna atananlar, adaylık esaslarına tabi olmaktadırlar.
• Muvazzaf askerlikte geçen süreler, asaletin tasdikinden sonra kademe ilerlemesi ve sınavla derece yükseltilmesinde değerlendirilmektedir.
• Devlet memurları, muvazzaflık hizmeti dışında talim ve manevra maksadıyla veya seferde silah altına alındıklarında kademe ilerlemeleri devam etmektedir.

Mülga DPB görüşünde (T: 19.01.2011, S: 160); askerlik sebebiyle aylıksız izin alan ancak bu süre içerisinde askere gitmeyen memurun ilişiğinin kesildiği tarihi takip eden onuncu günden itibaren memuriyetten çekilmiş sayıldığı ifade edilmiştir.

Mülga DPB görüşünde (T: 03.03.1999, Bülten: 16, Sayfa: 15); askerlikten terhis olan memurun 657 sayılı Kanunun 83’üncü maddesine göre terhis tarihi günü göreve başlatılamayacağı, terhis tarihinden itibaren otuz gün içinde başlatılması gerektiği belirtilmiştir.

Sayıştay Birinci Dairesinin kararında (T: 26.09.2002, K: 7476); bedelli askerlik hizmetinden yararlanan personele, ücretsiz izinli olmaları gereken dönemde maaş ödenmesinin, 657 sayılı Kanunun 81’inci maddesindeki silahaltında bulunan devlet memurlarının izinli sayılacağı yönündeki hükme aykırı olduğu belirtilmiş ve fazla ödemenin sorumlulara ödetilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

Danıştay Onikinci Dairenin kararında (T: 09.05.2008, E: 2006/5345, K: 2008/2776); memur olan davacının askere sevkini sağlamak amacıyla askerlik şubesinin yazısına dayanarak ilişiğinin kesilemeyeceğine dair bir hüküm verilmiştir.

Danıştay Beşinci Daire kararında (T: 30.05.1984, E: 1981/773, K: 1984/2510); kurumda davacının durumuna uygun kadro bulunduğu halde askerlik dönüşü göreve alınmamasının yasaya aykırı olduğuna dair bir hüküm kurulmuştur.