Devlet Memurlarının Görev ve Sorumlulukları

657 sayılı Kanun’un “amir durumda olan devlet memurlarının görev ve sorumlulukları” başlıklı 10’uncu maddesi uyarınca; “Devlet memurları, amir oldukları kuruluş ve hizmet birimlerinde, kanun ve diğer mevzuatla belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmak ve yaptırmaktan, maiyetindeki memurlarını yetiştirmekten, hal ve hareketlerini takip ve kontrol etmekten sorumludurlar.” Bu madde çerçevesinde, amir durumundaki memurların görevleri ve sorumlulukları aşağıdaki maddelerle özetlenebilir:

• Amiri oldukları kuruluş ve hizmet birimlerinde kanun ve diğer mevzuatla belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz bir şekilde yerine getirmek ve yaptırmak.
• Maiyetindeki memurların eğitimini sağlamak ve gelişimlerini desteklemek.
• Maiyetindeki memurların davranışlarını ve performanslarını sürekli olarak takip etmek ve kontrol etmek.
• Maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik çerçevesinde yaklaşmak.
• Amirlik yetkisini, kanun ve diğer mevzuat çerçevesinde adil bir şekilde kullanmak.
• Maiyetindeki memurlara, kanunlara ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine aykırı emirler vermemek.
• Maiyetindeki memurlardan özel bir menfaat sağlamak amacıyla talepte bulunmamak.
• Maiyetindeki memurların hediyelerini kabul etmemek ve borç almaktan kaçınmak.

Yukarıdaki düzenlemeler göz önünde bulundurulduğunda, görevini eksik veya hiç yerine getirmeyen memurların sorumluluğu yanında, amirlerin de bu durumdan dolayı sorumlulukları olduğu açıktır. Amirler, 657 sayılı Kanun’un 10. maddesi kapsamında, memurlarının mevzuata uygun hareket etmesini sağlamakla yükümlüdür. Memurların kurallara uymaması durumunda, amirlerinin disiplin işlemlerini uygulamaları mümkün olabilecektir. Amirler, memurlarının sadece görevleriyle sınırlı kalmayıp, itibarlarını zedeleyecek davranışlarını da denetlemekle yükümlüdür. Ayrıca, memurun kılık kıyafetinden, işini yerine getirme biçimine kadar her türlü davranışından amirler sorumludur.

Amirler, memurlarına kanunlara aykırı emirler veremeyecekleri gibi, bu tür emirlerin yerine getirilmesini de talep edemeyeceklerdir. Aksi takdirde, verilen emrin memur tarafından yerine getirilmesindeki sorumluluk amire ait olacaktır. Suç teşkil etmeyen bir durum söz konusu olduğunda, kanunsuz bir emre itiraz eden ancak amirinden aldığı yazılı emir doğrultusunda bu emri yerine getiren memur, disiplin suçu işlemiş sayılmaz. Bu durum, memur açısından bir hukuka uygunluk sebebi olarak kabul edilmektedir. Başka bir ifadeyle; memur, amirinden gelen emri, Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmeliklere aykırı bulursa, bu aykırılığı amirine bildirerek emri yerine getirmemekte serbesttir. Ancak, amir emrinde ısrar eder ve bu emri yazılı olarak tekrar ederse, memur emri yerine getirmek zorundadır. Yazılı bir emre karşı memurun direnmesi, disiplin suçu olarak değerlendirilir. Memur, yalnızca suç teşkil eden emirleri yerine getirmeyecek, diğer emirlerde ise durumu göz önünde bulunduracaktır.

Amirlerin, memurlarından özel bir menfaat sağlamak amacıyla talepte bulunmaları yasaktır. Örneğin, bir amirin memurundan çocuğunu hastaneye götürmesini istemesi bu yasak çerçevesindedir. Yıllık izinler konusunda ise, amirin uygun gördüğü zamanlarda, topluca veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanılabilmektedir. Yıllık izin kullanımında takdir haklarını kötüye kullanan amirler, daha üst amirlere şikayet edilebilir ya da konuyu idari yargıya taşıyarak iptal davası açma hakkına sahiptir.

Sonuç olarak, amirler kendilerine tanınan takdir yetkilerini, hakkaniyet kuralları çerçevesinde ve tüm memurlarına eşit bir biçimde kullanmalıdır. Amirlerin, maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı davranışlarda bulunmamaları, hakarette bulunmamaları ya da tehdit etmemeleri gerekmektedir. Aksi takdirde, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasıyla karşılaşacaklardır. Görevden uzaklaştırılan bir memur hakkında, görevden uzaklaştırmayı izleyen 10 iş günü içinde soruşturmaya başlanması zorunludur. Eğer amir, memuru görevden uzaklaştırdıktan sonra, derhal soruşturmaya başlamazsa ve bu durumu keyfi bir şekilde veya kin ve garazla yaparsa, hukuki, mali ve cezai sorumlulukla karşı karşıya kalacaktır.