Nöbetçi Eczaneler
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Silivri açıklarında meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde toplumda yaşanan endişe ve telaş hisleri ile sarsıntı psikolojisi konusunu kıymetlendirdi.
Depreme 360 derece açıyla bakmak gerekir
Depreme 360 derece açıyla bakmak gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Sadece yer bilimleri açısından bakma eğilimi kaygıyı artırıyor. Deprem sonrası psikoloji üç aşamadan oluşuyor. İlk 15 gün içerisinde yaşanan akut stres doğaldır ve genellikle kendiliğinden düzelir. Eğer bu durum dört haftayı aşarsa, posttravmatik stres bozukluğu riski ortaya çıkar. Sekiz haftayı geçtiğinde ise profesyonel klinik yardım alınması gerekir.” dedi.
Deprem korkusu kişilik yapısına nazaran farklılık gösteriyor
Deprem kaygısının kişilik yapısına nazaran farklılık gösterdiğini söyleyen Prof. Dr. Tarhan, bazı şahısların dışarıdan sakin görünmesine karşın içsel panik yaşayabileceğini, bu cins durumlarda soğukkanlılığın bir savunma düzeneği olduğunu, lakin tahlil bulunamadığı takdirde kronik gerilime dönüşebileceğini belirtti.
Deprem kaygısının artmasında belirsizlik, çaresizlik ve ümitsizlik hislerinin büyük tesiri olduğuna işaret eden Prof. Dr. Tarhan, Japonya örneğine vererek, güçlü sistemlerin, toplumun zelzele korkusunu azaltmada tesirli olduğunu söyledi.
Sorgulamadan inanmamak lazım!
Deprem varsayımlarıyla ilgili kamuoyunda yapılan çelişkili açıklamaları da pahalandıran Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:
“Her uzman kendi penceresinden bakarak açıklamalar yapıyor. Bu cins bilimsel tartışmaların ekranlarda değil, uzmanlar ortasında kapalı ortamlarda, bilimsel platformlarda yapılması gerekiyor. Resmi kurumlar, uzman görüşlerini bilimsel bilgiler ışığında değerlendirip toplumla net, itimat verici bir lisanla paylaşmalı. Aksi takdirde halkta daha fazla tasa ve güvensizlik oluşuyor. Biri diyor ki ‘İstanbul’u terk edin’. Oburu ‘Geçti bitti.’ Bunu söylerken yalnızca kendi penceresinden bakıyorlar. En makus senaryoya nazaran hareket ediyorlar. En makûs senaryoya karşı kendi ruh halini topluma yansıtıyor. Onun için şu andaki zelzele uzmanlarının söylediklerinin hepsini sorgulamadan inanmamak lazım. Yani fazla optimist olanı da fazla karamsar olanı da.”
Topluma yeni gerilim faktörleri eklendi
Deprem sonrası oluşan kronik gerilimin toplum üzerinde önemli tesirler oluşturduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan “Toplumda kronik bir mutsuzluk hali var. Zati çalkantılı bir toplumuz, buna yeni gerilim faktörleri eklendi. Bu çeşit durumlar küme gerilimi oluşturur ve sonuçta tartışmalar, hengameler ve şiddet olayları artar,” dedi.
Toplumda zaten var olan suç oranlarının daha da artabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, bu gibi dönemlerde liderliğin kritik rol oynadığını ifade etti. Prof. Dr. Tarhan, “Toplum, yöneticilere ve karar vericilere güven duymazsa kriz daha da derinleşir. Liderler gerçekleri gizlerse kaygı artar. Güvenin kaybolduğu yerlerde kimse rahat edemez. Şu an Türkiye’de depremle ilgili plan ve projeler hazırlandı hissi oluşmadı.” sözlerini kullandı.
İletişim sistemleri yetersiz kaldı!
Deprem sonrası bağlantı sistemlerinin yetersiz kaldığı istikametindeki tenkitleri de kıymetlendiren Tarhan, “İnternet ve telefon hatları çöktü. Sonrasında sadece özürler geldi. Bu tür afetlere hazırlıkta devletin düzenleyici ve denetleyici rolü çok önemli. Vatandaş vergisini ödüyor; karşılığında etkili kriz yönetimi bekliyor.” diye konuştu.
Deprem için beyin idmanları önerisi
Deprem endişesiyle baş etmek için “kabul egzersizleri” yapılması gerektiğini belirten Prof. Dr. Tarhan, Japonların da kullandığı ‘Acceptance Commitment Therapy’ (Kabul ve Kararlılık Terapisi) tekniklerini önerdi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, idmanların temel adımlarını şöyle açıkladı:
“Korkuya şefkatle yaklaşmak; kaygıyı reddetmek yerine onu kabul etmek gerekiyor. Bilhassa çocuklar, ebeveynlerinin reaksiyonlarına nazaran şekilleniyor. Anne-baba itidalli olursa çocuk da endişeyi daha kolay yönetiyor. Nefes ve kas gevşeme antrenmanları; vücutla irtibat kurarak geçmişte aşılmış gerilimli durumları hatırlamak, şükran hissini artırmak kıymetli. ‘Şu anda sağlıklıyım, şu anda bilincim yerinde’ üzere olumlu fikirler zihni rahatlatır. Zihinsel sığınak oluşturmak; büyük bir mananın modülü olduğunu hissetmek şahsa güç verir. İnanç sistemlerinde olduğu üzere yüksek bir varlığa güvenmek, cihanda bir tertip olduğunu görmek insanı rahatlatır. Panik anında yalnız olmadığını bilmek çok kıymetli.”
Sosyal temas travma tesirini azaltıyor!
Deprem gecesinde insanların aileleriyle birlikte olma gereksiniminin arttığını gözlemlediklerini belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bu içgüdüsel bir davranış. Sosyal temas travmanın etkisini azaltır.” dedi.
Travmalar, mana arayışını yoğunlaştırıyor…
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, travma anlarında insanların mana arayışının ağırlaştığını belirterek, “Böyle anlarda insan hayatı, kıymetleri, ilgileri ve benlik algısını tekrar gözden geçirir. Kaygıyı kabul antrenmanı yapmak, kendine şefkatle yaklaşmak ve geçmişi müspet pahalandırmak kıymetlidir.” sözünde bulundu.
Kontrol duygusu yüksek olan şahısların endişeyi daha ağır yaşadığını lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Özellikle panik bozuklukta bu durumun sıkça görülür. Bütçesi milyar doları bulan bir şirketi yöneten bir iş insanı, kendi tansiyonunu yönetemediğini söylemişti. Zira insanın denetim edebileceği ve edemeyeceği şeyler vardır.” diye konuştu.
Çocuklarda travma yönetimi nasıl olmalı?
Çocukların deprem gibi travmatik olaylardan etkilenme biçiminin yaş gruplarına göre değiştiğini kaydeden Prof. Dr. Tarhan, 0-6 yaş arasındaki çocukların en çok bağlılık ilişkisine ihtiyaç duyduğunu söyledi. Prof. Dr. Tarhan, “Deprem anında çocuklar kesinlikle anne-baba ile birlikte olmalı. Onların yanında olmak, beyinde inanç ve sevgi hormonu oksitosin salgılanmasını artırıyor.” şeklinde konuştu.
6 yaş sonrası çocukların ise olayları sorgulamaya başladığını ifade eden Prof. Dr. Tarhan, “Bu yaş kümesindeki çocuklar ‘Neden oldu? Bana bir şey olur mu? Sana bir şey olur mu?’ üzere sorular sorar. Bu devirde çocukları susturmak yerine, onları dinlemek çok kıymetli. Konuşmak değil, hislerini söz etmelerine müsaade vermek gerekir.” dedi.
Anne-baba tutumunun çocukların travmaya karşı dayanıklılığını doğrudan etkilediğini vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, “Büyük insan yansısı beklemeyelim lakin büyük insan üzere yaklaşalım. Çocuğun kendini kıymetli ve inançta hissetmesi, bu devrin en değerli kazanımıdır.” Sözünde de bulundu.
Gençlerin zelzele telaşları ve ruhsal yansıları ne?
Gençlerin sarsıntı korkuları ve ruhsal yansıları üzerine de değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Tarhan, özellikle ergenlik periyodundaki gençlerin yaşadığı kimlik sorgulamalarının, mana arayışlarının doğal olduğunu vurguladı.
Ergenlik devrinin “Ben kimim? Nereye yönelmeliyim? Niçin?” üzere soruların yoğunlukla sorulduğu fırtınalı bir periyot olduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan, “Bu yaş kümesinde varoluş ve mana sorgulaması yapmaları sağlıklı bir gelişim göstergesidir. Sarsıntı üzere büyük olaylar da bu sorgulamaları tetikleyebilir. Şayet ergenler bir küme içinde inançlı bir ortamdaysalar birbirlerine desteklerler. Dış arkadaşlık aileden daha kıymetlidir. Ergenlik devrinin tabiatı budur. Aileler bu devirde ergenlere akıl vermekten çok onların fikirlerine başvurmalı. ‘Sence ne yapabiliriz?’ üzere sorularla aidiyet duygusu güçlendirilmelidir. Bu yaklaşımın bile terapötik tesiri olur” diye konuştu.
Narsistler zelzeleden daha fazla korkar!
Narsistik şahısların dışarıdan korkmuyormuş üzere görünebileceklerini fakat zelzeleden en çok korkan kümelerden biri olduklarını söz eden Prof. Dr. Tarhan, “Narsistik bireyler, güçlü görünme zorunluluğunda oldukları için kaygılarını gizlerler. Aslında güçlü bir karaktere sahip değillerdir; yalnızca güçlü rolünü oynarlar. Kritik anlarda, örneğin bir sarsıntıda, en süratli kaçış yansısını gösterenler ortasında olabilirler.” açıklamasında bulundu.
Zorluklar, daha büyük bir manası kavrama fırsatı sunar!
Türkiye’nin sıkıntı bir coğrafyada bulunduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, son periyotta toplumda ‘kalabalıklar içinde yalnızlık’ kavramının yaygınlaştığını belirtti.
“Üzerine bir de sarsıntı korkusu eklendiğinde toplumda geleceğe dair ümitsizlik hisleri artabiliyor. Lakin Türkiye geçmişte çok daha büyük krizleri aştı. İstiklal Savaşı, I. Dünya Savaşı üzere büyük zorluklar yaşandı. O periyotlarda bir hedef vardı; artık de toplum olarak yeni bir maksat belirlememiz gerekiyor.” diyen Prof. Dr. Tarhan, yaşanan zorlukların insanlara daha büyük bir manası kavrama fırsatı sunduğunu vurguladı.
Kucaklayıcı, kapsayıcı bir ortama muhtaçlık var!
Herkesin kendini sorgulaması gerektiğini lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Türkiye’de şu andaki bu gerilim ortamını hak etmiyor. Şu anda Türkiye’yi kucaklayıcı, kapsayıcı bir ortama ihtiyaç var. Şu anda herkesin kendisini sorgulaması gerekiyor. Bu olaylar bize ne öğretti diye düşünmeliyiz.” diye konuştu.
Türkiye’deki toplumsal yapıdaki çözülmelere de dikkat çeken Prof. Dr. Tarhan, aile sistemindeki çöküş, gençlerin evlilikten uzaklaşması, ekonomik problemler ve yalnızlık üzere meselelerin toplumun genel ruh halini olumsuz etkilediğini kaydetti.
Gençlere itimat ve adalet duygusu verilirse sıkıntıların büyük kısmı çözülür
Bu aksiliklere karşın, toplumsal barışı sağlayacak ortak bir mananın bulunabileceğini fakat toplumda önemli bir dert ortamı olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, “Şu anda toplumda savaş ortamı ruh hali hâkim. İnsanlar gelecekle ilgili güven ve ümit duygusunu hissedemiyor. O yüzden yeni bir amaç ve vizyon ortaya konulması gerekiyor. Kurtuluş Savaşı döneminde olduğu gibi ortak bir amaç etrafında birleşilirse, toplumdaki stresin ve olayların yüzde 50’si azalır.” dedi.
Toplumun sessiz kalmasının da riskli olduğuna değinen Prof. Dr. Tarhan, karamsarlığa kapılmadan umutla hareket edilmesi gerektiğini vurguladı. Bilhassa genç kuşakta adalet beklentisinin yüksek olduğunu belirten Tarhan, “Gençler kötü değil. Masumiyet arayışı içindeler. Onlara güven ve adalet duygusu verirsek, sorunların büyük kısmı çözülür.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı