Xi Jinping’in Kültürel Diyalog Vizyonu

Xinhua muharriri Huang Yinjiazi

BEİJİNG, 14 Mart (Xinhua) — Profesör Stelyo Virvidakis’in Yunanistan’ın en eski ve en köklü akademik kurumu olan Atina Üniversitesi’ndeki kitaplarla dolu odasında hassas bir sanat eseri gibi özenle sakladığı bir mektup bulunuyor.

Bu mektubu, Şubat 2023’te bu esaslı üniversitede Çin-Yunanistan Medeniyetler Karşılıklı Öğrenme Merkezi’nin açılışını tebrik için Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping göndermiş.

Virvidakis, “Bizim için çok hoş bir sürpriz olmuştu” diyor.

Xi, mektubunda 2.000 yılı aşkın bir süre önce Avrasya kıtasının iki ucunda parlayan iki medeniyet olan Çin ve Yunanistan’ın insan medeniyetinin gelişimine çığır açan katkılarda bulunduğunu söylüyor.

Xi günümüzde ise bu iki medeniyetin etkileşim ve karşılıklı öğrenmeyi teşvik etmek ve tüm medeniyetlerin gelişimini artırmak için birlikte çalışmasının hem tarihi açıdan hem de içinde bulunduğumuz çağ açısından son derece büyük bir kıymete sahip olduğunu belirtiyor.

Xi’nin bu mektubu aslında onun küresel barış ve kalkınmanın katalizörü olarak gördüğü kültürler arası diyalog ve karşılıklı öğrenmeyi destekleme yönündeki genel vizyonunu yansıtıyor. Xi’nin tüm dünyadaki diplomatik aksiyonlarının ardındaki itici gücü de işte bu vizyon oluşturuyor.

Bu amacın en somutlaşmış halini Global Medeniyet İnisiyatifi’nde bulmak mümkün. Bu inisiyatif, 2023 yılında Çin Komünist Partisi (ÇKP) ile dünya siyasi partileri ortasında düzenlenen konferansta duyuruldu. Xi, bu konferansta farklı medeniyetler ortasındaki müsamaha, bir ortada yaşama, etkileşim ve karşılıklı öğrenmenin, tüm ülkelerin geleceğinin birbiriyle yakından temaslı olduğu bir vakitte insanlığın çağdaşlaşma sürecinin ilerletilmesinde yeri doldurulamaz bir role sahip olduğunu vurgulamıştı.

Küresel Medeniyet İnisiyatifi’nin ikinci yıldönümünde Xi’nin medeniyetlerin birbiriyle çatışmak yerine birbiriyle diyalog kurduğu bir dünya inşa etme vizyonu, hem kadim bağlara gönderilen bir selam hem de dünyanın eskiyen bağlar ağında atılmış yürekli bir adım olarak giderek daha da kıymetli hale gelmiş durumda.

DOĞU BATI FARKETMEKSİZİN

1965 yılında genç Xi’nin Çince öğretmeni olan Chen Qiuying, “Xi, benden sürekli olarak Tang Hanedanlığı döneminin en saygıdeğer gerçekçi şairi Du Fu’nun yapıtlarını tavsiye etmemi isterdi. Sakin ve rasyonel bir yapısı vardı ve daima kitap okur ve derin niyetlere dalardı” diye hatırlıyor.

Dört yıl sonra Xi, eğitimli genç bir öğrenci olarak Liangjiahe’ye gitmeye gönüllü olur. Liangjiahe, Çin’in kuzeybatısında yer alan Shaanxi eyaletinin ücra bir yerinde engebeli arazi üzerinde kurulu yoksul bir köydü.

Xi, yanında kitaplarla dolu iki çantayla gider Liangjiahe’ye. Orada geçirdiği 7 yıl boyunca Xi, eski Çince ders kitaplarından Stendhal’in “Kırmızı ve Siyah’ı” ve Lev Tolstoy’un “Savaş ve Barış’ı” üzere yabancı lisanda yazılmış romanlara kadar eline geçen tüm kitapları okuyup bitirir.

O periyotta Xi ile mağaradan bozma bir meskeni paylaşan Dai Ming, “Liangjiahe’de geçirdiğimiz o günlerde Xi asla kitap okumaya ve düşünmeye ara vermedi” diyor.

İster lokal misyonlu isterse Çin’in bir numaralı lideri olsun Xi’nin farklı kültürlere olan yakın ilgisi o vakitten bu yana azalmadan devam etti. Xi, ÇKP Zhejiang Eyalet Komitesi Sekreterliği vazifesi sırasında akademisyenleri Çinli ve Batılı filozoflar hakkında konferanslar vermeye davet ediyordu.

Kasım 2019’da Yunanistan’a düzenlediği birinci resmi ziyarette Xi, ikonik ve antik Akropolis’in eteklerinde yer alan Akropolis Müzesi’ni gezdi. Xi, bu seyahat sırasında müzenin üçüncü katının güneşle aydınlanan girişinde bir an durdu. Bu katın doğu ve batı yanları Athena’nın doğuşu ve Athena’nın Poseidon’la Atina’nın hamiliği için girdiği güçlü yarışı tasvir eden, Akropolis’ten gelen enfes alınlık heykelleriyle bezenmişti.

Xi, Çin’in eski MİT ve efsanelerden oluşan külliyatını ima ederek, “Bu bizim Shan Hai Jing’imizin (Dağlar ve Denizler Klasiği) Yunanistan versiyonu olmalı” dedi.

O devir Akropolis Müzesi’nin başkanlığını yürüten Dimitrios Pandermalis, “Sadece tek bir esere ilgi duymuyordu. Aynı zamanda antik Yunan medeniyeti ve tarihine yönelik derin bir hayranlığı ve Yunan sanat ve mimarisine de yakın ilgisi vardı” diyor.

ETKİLEŞİMİN GÜCÜ

Kültürel etkileşim, cumhurbaşkanı olarak göreve başladığı günden bu yana Xi’nin diplomatik yaklaşımının ayırıcı özelliği olmaya devam etti. Kültürel etkileşimin, “insanların duygu ve düşüncelerini birbirine yaklaştırmayı ve daha iyi bir gelecek inşa etmeyi” amaçlayan bir proje olduğunu söyleyen Xi, bu inancı mahallî seviyelerdeki misyonlarda çalıştığı günlerden beri taşıyor.

Xi, Çin Cumhurbaşkanı olarak farklı kültür ve medeniyetler ortasında karşılıklı hürmet, karşılıklı anlayış ve karşılıklı öğrenmeyi kesintisiz bir biçimde teşvik etti.

Xi, geçtiğimiz yıl Fransa’ya düzenlediği resmi ziyarette Fransız roman klasiklerinin Çince çevirilerini Fransız mevkidaşı Emmanuel Macron’a ikram etti. Macron da kendisine Fransız muharrir Victor Hugo’nun özel bir yapıtını hediye olarak verdi.

Xi’nin kararlı atılımlarıyla Çin’le diğer ülkeler arasındaki kültürel etkileşimler sürekli şekilde gelişim gösteriyor. Çin son on yılda Kuşak ve Yol işbirliğine katılan ülkeler başta olmak üzere diğer ülkelerle 30’un üzerinde kültür ve turizm yılı programı düzenledi.

Xi, Mayıs 2019’da Beijing’de düzenlenen Asya Medeniyetleri Diyaloğu Konferansı’nın açılış merasiminde, “Çin medeniyeti bugünkü haline diğer medeniyetlerle sürekli etkileşim kurarak gelmiştir” sözlerini kullandı.

Xi, “Uzun süreler boyunca kendini izole eden bir medeniyetin gerilemesi kaçınılmaz olurken, etkileşim ve karşılıklı öğrenme yolunu seçen bir medeniyetse gelişimini sürdürecektir. Bir medeniyet ancak diğer medeniyetlerle etkileşim ve karşılıklı öğrenme yoluyla gelişebilir” diye ekledi.

MEDENİYETLERİN RENKLERİ

Son yıllarda Batı ülkelerindeki birtakım akademisyen ve siyasetçiler, Amerikalı siyaset bilimci Samuel Huntington’ın 1993 yılında ortaya attığı medeniyetler çatışması tezini bir sefer daha gündeme getirmeye çalışıyor. Kimi medeniyetlerin başkalarından üstün olduğunu sav eden bu şahıslar, ülkeleri ideolojik ve ırksal çizgilerle bölmeye çalışıyor.

Dünyanın bir asırdır eşi görülmemiş dönüşümden geçmesi, bu fikirlerin yine gün yüzüne çıkmasına neden oldu. Öte yandan daima birlikte bir yükseliş trendinde olan Global Güney ülkeleri, çağdaşlaşmaya yönelik legal haklarını daha gür bir sesle lisana getirirken, tüm dünyada barış, güvenlik, kalkınma ve yönetişim hususlarındaki ihtiyaçlarsa giderek daha da büyüyor.

Xi’nin düşüncesinde dünyadaki hiçbir medeniyet diğerlerinden üstün değildir; her medeniyet eşit ve benzersizdir. Xi, 2014 yılında UNESCO’nun Paris’teki merkezinde yaptığı konuşmada, “Medeniyetlerin farklı renkleri vardır ve bu çeşitlilik, medeniyetler arası etkileşim ve karşılıklı öğrenmeyi önemli ve değerli kılar” ifadelerini kullandı.

Xi, 2023 yılında Küresel Medeniyet İnisiyatifi’ni duyurduktan birkaç ay sonra San Francisco’da düzenlenen bir etkinlikte inisiyatifin, “uluslararası topluma maddi ilerleme ile kültürel ilerleme arasındaki dengesizliği giderme ve insan medeniyetinin sürekli ilerleyişini ortaklaşa teşvik etme çağrısında bulunmayı” amaçladığını söylemişti.

Eylül 2024’te Çin- Afrika İşbirliği Forumu Zirvesi’nin açılış töreninde yaptığı konuşmada modernleşme için 10 ortaklık eylemi ortaya koyan Xi, ilk eylemi “Medeniyetler Arası Karşılıklı Öğrenme İçin Ortaklık Eylemi” olarak niteledi.

Xi, “Çin, Afrika’yla halklar ortası ve kültürel etkileşimi artıracak, çağdaşlaşmaya giden yolda karşılıklı hürmet, kapsayıcılık ve farklı medeniyetlerin bir ortada yaşaması kıymetlerini savunacak ve Global Medeniyet İnisiyatifi çerçevesinde daha verimli sonuçlar elde etmek üzere bu ülkelerle birlikte uğraş gösterecektir” dedi.

Malezyalı uzman Ong, Batılı güçlerin çıkarlarına hizmet etmek üzere tasarlanan dünya düzeninin, Küresel Güney ülkelerinin gelişen ihtiyaç ve hedeflerine artık yanıt vermediğini kaydederek böyle bir dönemde değişim çağrısının beklenen bir tepki olduğunu söylüyor.

Ong, “Bu, rastgele bir zihinsel itaat olmadan gerçekleşmeli. Lakin o vakit bir ülkenin çağdaşlaşması ve kalkınmasına imkan sağlayan bir ortam yaratılabilir. Bu bağlamda Global Medeniyet İnisiyatifi mutlaka güçlü bir dayanak noktası olarak fonksiyon görmektedir” dedi.