Nöbetçi Eczaneler
Önce Paris ve akabinde Riyad’daki görüşmeler, Ukrayna savaşının kaderini belirleyebilir.
Avrupa liderleri, Donald Trump’ın Vladimir Putin ile müzakereleri başlatma planına cevap vermek için Fransa’da bir araya geldiler.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov ve ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Salı günü Suudi başkentinde bir araya gelecek.
Ukrayna, görüşmelerin hiçbirine katılmıyor.
Rusya, Şubat 2022’de Ukrayna’da topyekun işgale başladı ve şu anda çoğunluğu güney ve doğusundakiler olmak üzere topraklarının beşte birinden fazlasını kontrol ediyor.
BBC muhabirleri ABD ve Rusya başta olmak üzere kilit oyuncuların iki günlük müzakere trafiğinden ne elde etmeyi umduğunu analiz etti.
Suudi Arabistan’daki Rusya-ABD müzakereleri
Rusya
Liza Fokht, BBC Rusça, Paris
Putin, yazdan beri savaşı sona erdirmek için müzakerelere başlamanın esas şartlarının Rusya’nın işgal ettiği Ukrayna topraklarının tanınması, Rusya’ya uygulanan yaptırımların kaldırılması ve Ukrayna’nın NATO’ya katılma talebinin reddedilmesi olduğunu belirtti.
Çoğu Avrupa ülkesi bu talepleri kesin bir halde reddediyor. ABD, Rusya’nın hangi tavizleri vermek zorunda kalabileceği konusunda çok dikkatli davranıyor, ancak hem Beyaz Saray hem de Pentagon “her iki taraftan” da taviz beklediklerini söyledi.
Moskova’nın açıkça önceliği Suudi Arabistan’daki toplantı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Ukrayna’daki çatışmayı sona erdirme konusundaki Amerikan tekliflerini “öncelikle dinlemek istediğini” söyledi.
Moskova Avrupa’yı müzakere masasına davet etmenin anlamsız olduğunu düşünüyor.
Putin’in uzun yıllardır hem Ukrayna’daki savaş için suçladığı hem de Rusya’ya eşit tek güç olarak gördüğü ABD ile diyalog arayışı içinde olduğu biliniyor.
Moskova, Starmer’ın Ukrayna’ya barış gücü göndermeye hazır olduğuna dair açıklamalarını dikkate alabilir, tartışma birinci kaz Ukrayna’dan ziyade olası Rus tavizlerine odaklanıyor.
Ancak Rusya’nın rastgele bir uzlaşmaya hazır olup olmadığı karşılık bekleyen bir soru olmaya devam ediyor.
ABD
Bernd Debusmann Jr., Florida, Mar-a-Lago
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff, Riyad’daki müzakerelerde ABD’nin görünen yüzü olacaklar fakat tahminen de masadaki asıl ses buradan yaklaşık 12 bin km uzakta, Florida, Palm Beach’te olacak.
Trump’ın son günlerdeki açıklamalarına karşın, perde gerisinde asıl odağının Ukrayna’nın kaderi konusunda Rusya ile yapılan görüşmeler olduğu açık.
Trump Pazar günü muhabirlere son gelişmelerden haberdar olduğunu ve müzakerelerin “ilerlediğini” söyledi.
Kısa vadeli hedef Ukrayna’daki çatışmaları durdurmak. Uzun vadede ise ABD’nin milyarlarca dolar değerinde silah yardımı yaptığı düşünüldüğünde Kiev’e daha az müdahil olmasını istiyor üzere görünüyor.
Trump ayrıyeten ABD’nin bugüne kadar sunduğu destek karşılığında, Ukrayna’daki ender minerallere erişim için baskı yaptı. Fakat savaş sonrası Ukrayna’nın nasıl görüneceğini henüz söylemedi ve bu durum Avrupa’da alarm zillerinin çalmasına neden oldu.
Ayrıca Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin görüşmelerin parçası olmasını beklediğini ancak Riyad’daki görüşmelere katılamayacağını söyledi.
Rubio, Suudi Arabistan’daki görüşmelerin Avrupa ve Ukrayna’yı da kapsayacak daha uzun bir süreç için yalnızca başlangıç olduğunu söyledi.
Bu açıklamalar, son devirde Trump’ın açıklamalarını dinleyen ABD müttefiklerini yatıştırmaya yetmeyebilir.
Trump, Çarşamba günü BBC’nin bir sorusuna yanıt olarak, Savunma Bakanı Pete Hegseth’in, Ukrayna için 2014 öncesi sınırlara dönüşün gerçekçi olmadığı değerlendirmesine katılma eğiliminde olduğunu söyledi, ancak Ukrayna’nın bu toprakların “bir kısmını” geri alabileceğini umduğunu belirtti.
Şu ana kadar tahlilin Zelenskiy ve Ukrayna önderleri için kabul edilebilir olmadığı görülüyor.
Paris’teki zirve
İngiltere
Harry Farley, Diplomasi Muhabiri, Londra
Başbakan Keir Starmer, Avrupa liderleri ile onları savunma harcamaları konusunda uyaran Beyaz Saray arasında köprü olmayı umuyor.
Starmer’ın İngiliz askerlerini Ukrayna’ya konuşlandırma teklifi, oynamak istediği rolün bir parçası.
İngiltere’de hükümet, geçmişte rastgele bir barış muahedesinin koşullarının Ukrayna’ya bağlı olduğunu söylerdi. Bu durum, yeni ABD yönetiminin 2014 sınırlarına geri dönmenin “gerçekçi olmadığını” belirtmesiyle değişti.
Ancak, parlamentoda ülkenin savunma alanında ne kadar harcama yapması gerektiği konusunda tartışmalar sürüyor.
İşçi Partisi, savunma harcamalarını GSYİH’nın %2,3’ünden %2,5’ine çıkarmak için “bir yol çizmeye” kelam verdi. Savunma kaynakları bunun değerli bir artış olacağını söylüyor.
Ancak bunun ne vakit gerçekleşeceğine dair bir tarih yok ve çok sayıda kişi bunun artık acil olduğunu savunuyor.
Almanya
Damien McGuinness, Almanya Muhabiri, Berlin
Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un ülkesindeki ulusal seçimden sadece birkaç gün önce Paris’te olması Alman başkanların Trump’ın Ukrayna’ya yaklaşımından ne kadar rahatsız olduğunun bir göstergesiydi.
Ülkedeki tüm ana akım partiler, Ukrayna yahut AB olmadan bir barış muahedesine aracılık edilmesi tarafındaki Amerikan tekliflerini kınadı. Çok sağ ve popülist-sol siyasetçiler Putin ile görüşmeleri memnuniyetle karşılıyor ve Kiev’i silahlandırmayı durdurmak istiyor. Ancak iktidara gelmeyecekler.
Bu nedenle, bir sonraki Alman hükümeti kimlerden oluşursa oluşsun Berlin’in Ukrayna’ya desteği güçlü kalacak. Bunun nedeni, Berlin’deki siyasi seçkinin Ukrayna egemenliğini baltalayacak bir muahedenin Almanya için felaket olacağını kabul etmesi.
Ancak 20. yüzyılda Almanya’nın savaşlarla parçalanmış olduğu düşünüldüğünde, buradaki seçmenler militarizasyona telaşla yaklaşıyor.
Ülke son üç yılda Rus eneeji kaynaklarından muvaffakiyetle uzaklaştı ve savunma harcamalarını büyük ölçüde artırdı. Lakin bu durum Alman iktisadını sert bir halde vurdu ve akabinde gelen bütçe tartışmaları Alman hükümetinin çöküşüne yol açtı.
Bu yüzden siyasetçiler, daha yüksek NATO harcama gayeleri yahut Ukrayna’daki Alman barış gücü birlikleri gibi zor konuların, en azından seçim sonrasına kadar, kamuoyunda tartışmak istemiyorlar.
Polonya
Sarah Rainsford, Doğu Avrupa Muhabiri, Varşova
Polonya, Rusya’nın işgalinin başlangıcından bu yana Ukrayna’nın kilit destekçisi oldu ve ülkeye giren askeri ve insani yardım için kilit lojistik merkezi konumunda.
Ayrıca, bütün bir Avrupa’nın güvenliğini tehdit ettiği için, Rusya’nın başlattığı savaşı kazanmasına izin verilemeyeceğini en güçlü savunan ülkelerden biri. Dolayısıyla, görüşmeler başlamadan önce bile ABD’nin Moskova’nın temel taleplerini kabul ediyor gibi görünmesi şaşkınlık yaratıyor.
Polonya Rusya tehditi nedeniyle, GSYİH’nın yaklaşık yüzd 5’iyle savunma harcama oranı en yüksek ülkelerden biri. Avrupa’nın geri kalanının da birebirini yapması gerektiği konusunda ABD ile hemfikir.
Polonya Başbakanı Donald Tusk, Paris’teki görüşmelere giderken sosyal medya hesabı X’ten yaptığı açıklamada, “Biz Avrupalılar, savunmaya şimdi büyük harcamalar yapmaz ve daha geniş bir savaşı engellemezsek 10 kat daha fazla harcama yapmak zorunda kalacağız” dedi.
Polonya askerlerinin mümkün bir ateşkesi uygulamaya yardımcı olmak için Ukrayna’ya gönderilip gönderilmeyeceği sorusuna hükümet yetkilileri ihtiyatlı yaklaşıyor ve şimdilik böyle bir seçeneği değerlendirmeye almadıklarını söyleyerek yanıt veriyorlar.
İskandinav ve Baltık ülkeleri
Nick Beake, Avrupa Muhabiri, Kopenhag
Danimarka, Pazartesi günkü toplantıda yer alan tek İskandinav ülkesiydi. Ancak Avrupalı diplomatlar, Danimarka’nın tıpkı vakitte Rusya hududunda bulunan ve gelecekteki rastgele bir Putin saldırısına karşı kendilerini bilhassa savunmasız hisseden doğudaki Baltık komşularının – Estonya, Letonya ve Litvanya – çıkarlarını da temsil ettiğini söylüyor.
İkinci Trump devrinin yarattığı şok dalgaları şimdiden Danimarka’da yankılanmaya başladı.
Trump’ın özerk bir Danimarka bağımlı bölgesi olan Grönland’ı ele geçirme arzusu, Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen’i geçen ay Avrupalı müttefiklerine kısa bir dayanak tipi düzenlemeye yöneltti.
Frederiksen, bunun akabinde kendisini, Paris’te Trump’ın transatlantik güvenlik görünümünü yine şekillendirmesine nasıl cevap vereceklerini bulmak için çabukla bir ortaya gelinen bir toplantıda buldu.
Frederiksen şimdi Starmer’ın Ukrayna’da barış gücü birlikleri bulundurma teklifini takip etmedi. Danimarka medyası, Savunma Bakanı Troels Lund Poulsen’in böyle bir olasılığı gözardı etmediğini ancak konuşmak için henüz erken olduğunu söylediğini aktardı.
Müzakerelere katılmayan Ukrayna
Ukrayna:
Mariana Matveichuk, BBC Ukraynaca, Kiev
Ukrayna halkı, ülkelerinin geleceğinin en az Şubat 2022’de olduğu kadar bilinmeyen olduğunu düşünüyor.
Ukraynalılar siren sesleriyle uyanmamak ve sevdiklerini kaybetmemek için barış istiyor.
Rusya, Ukrayna topraklarının yaklaşık yüzde 25’ini işgal etmiş durumda. Ukrayna’nın savunması on binlerce vatandaşının hayatına mal oldu.
Ülke geçmişteki müzakerelerde Rus birliklerinin Ukrayna topraklarından büsbütün çekilmesi talebinde ısrarcı oldu. Sırf Rusya’nın son saldırısında ele geçirdiği bölgelerden değil, Rusya’nın 2014’ten sonra ilhak ettiği Kırım ve Rusya’nın ayrılıkçıları desteklediği Donetsk ve Luhansk bölgelerinden de çekilmesini istedi.
Ukraynalılar 2014 yahut 2015’teki üzere bir barış muahedesinden korkuyor. Bu süreçte ağır çatışmalar durdurulmuş lakin sondaki çapraz ateş kayıplara yol açmaya devam etmişti.
Güvenlik garantisi olmadan, bu on yıl kadar sonra yeni bir savaş mümkünlüğü anlamına geliyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ABD-Rusya görüşmeleriyle ilgili açıklamasında, “Ukrayna, Ukrayna olmadan Ukrayna hakkında yapılan herhangi bir görüşmeyi sonuçsuz olarak görüyor ve biz olmadan bizim hakkımızda yapılan anlaşmaları kabul edemeyiz,” dedi
Barış görüşmesi hangi biçimde olursa olsun, Ukraynalılar kendi gelecekleri üzerinde kelam sahibi olmak istiyor.
Birçok kişi Rusya ile daha evvelki barış mutabakatlarının, Rusya’nın topyekun işgaline yol açtığını düşünüyor. Bu yüzden Ukraynalılar, rastgele bir mutabakatın üçüncü bir çeşit savaşa yol açabileceğinden korkuyor.